Picie alkoholu w ciąży – FAS – fakty i mity
FAS – alkoholowy zespół płodowy obejmujący liczne wady wrodzone i rozwojowe i u dziecka, którego matka w czasie ciąży spożywała alkohol. Jakie są przyczyny, przebieg i konsekwencje FAS?
Fakty na temat FAS
Płodowy zespół alkoholowy jest zaburzeniem, które pojawić może się u każdego dziecka, którego matka piła alkohol w czasie ciąży. Na to, czy dziecko urodzi się z FAS, wpływ ma czas ekspozycji na alkohol, rodzaj spożywanego alkoholu, jego ilość oraz to, w jaki sposób kobieta się w czasie ciąży odżywiała.
FAS wpływa destrukcyjnie na wiele obszarów funkcjonowania dziecka
Pogorszeniu ulega sprawność intelektualna dziecka. W zależności od nasilenia zespołu alkoholowego pojawić może się również:
- Trudność w koordynacji postawy ciała,
- Zaburzenia równowagi,
- Problemy z koncentracją i utrzymywaniem uwagi, które prowadza do problemów z uczeniem się,
- Trudności językowe,
- Problemy z kontrolą zachowania,
- Trudności z podejmowaniem decyzji i planowaniem,
- Utrudniona adaptacja społeczna.
Są to problemy występujące przez całe życie osobnicze. Innymi słowy, dziecko urodzone z alkoholowym zespołem płodowym będzie doświadczało trudności przez całe życie.
W wyniku FAS pojawiają się anomalie w wyglądzie dziecka
Charakterystyczne cechy dla dzieci z zespołem alkoholowym to:
- Szeroko rozstawione oczy,
- Wąska górna warga,
- Małe szpary oczne,
- Mała głowa,
- Dość płaska twarz,
- Brak rynienki podnosowej raz dość krótki nos,
Z czasem te cechy wyglądu zmniejszają nasilenie.
FAS odbija się na życiu społecznym i emocjonalnym osoby dorosłej
Wprawdzie mówiąc o FAS skupiamy się na problemach związanych z zaburzeniem rozwoju mózgu i funkcji poznawczych, ale życie z FAS owocuje również szeregiem problemów natury emocjonalnej i społecznej, które są w pewnym sensie wtórne (wynikają z tego, że dziecko ma problemy intelektualne i poznawcze).
Osoby dorosłe, które urodziły się z alkoholowym zespołem abstynencyjnym, często są agresywne, nie potrafią planować, mają zmienne zachowania. Nie są w stanie budować kariery, często są bezrobotne, nie umieją efektywnie budować własnego życia.
Problemy psychiatryczne pojawiają się u 94% pacjentów z FAS. 43% z nich przerywa przedwcześnie naukę w szkole, a 42% doświadcza problemów z prawem. 15% uzależnia się od alkoholu lub narkotyków.
Mity na temat FAS
Na FAS cierpią jedynie dzieci kobiet uzależnionych od alkoholu (alkoholiczek)
Wiele kobiet uważa, że sporadyczne picie alkoholu w ciąży nie ma wpływu na rozwój płodu i dziecko – jeśli nie będzie nadmiernie narażone na alkohol – urodzi się zdrowe. Tymczasem teratogenne (szkodliwie działające na płód) działanie alkoholu ma miejsce zawsze. Dlatego nawet lampka wina do obiadu pita raz w tygodniu, może skończyć się u dziecka pojawieniem się płodowego zespołu alkoholowego. Jednocześnie zdarza się, że nawet silne picie w ciąży nie wywoła FAS.
Picie umiarkowane nie dopuści do rozwoju FAS
Niestety nie ma bezpiecznej ilości alkoholu, którą kobieta ciężarna może przyjąć w trakcie ciąży. Jedyną 100% metodą zapobiegnięcia FAS jest całkowita abstynencja.
Oczywiście istnieją przypadki kobiet, które spożywały alkohol w czasie ciąży, a dzieci urodziły się zdrowe, ale generalnie każda ilość alkoholu jest potencjalnym zagrożeniem.
FAS da się rozpoznać „gołym okiem”
O ile faktycznie dzieci z zespołem alkoholowym wykazują na zaburzenia rozwoju twarzy, o tyle nie ma jednoznacznych kryteriów, które pozwalają stwierdzić ze 100% pewnością FAS po samej analizie wyglądu dziecka. Wiele dysmorfii (zaburzeń) jest charakterystycznych również dla innych problemów rozwojowych czy genetycznych (np. szeroko rozstawione oczy występują również w zespole Aarskoga czy Noonan a wąska górna warga w embriopatii toluenowej.
Problem diagnozy FAS jest w zasadzie szerszy, bo z braku odpowiedniej wiedzy i przygotowania, wielu przypadków się nie diagnozuje.
Zniekształcenia twarzy u dziecka z FAS świadczą również o niskiej inteligencji
Średni wskaźnik IQ dzieci z FAS to 89, czyli mniej niż średnia w populacji. Warto jednak pamiętać, że nie ma korelacji między ilością widocznych zmian na twarzy a poziomem intelektualnym malucha. Innymi słowy, dziecko o mocno zarysowanych zmianach na twarzy może być bliskie średniej IQ, a dziecko które prawie nie ma widocznych zmian, mocno upośledzone intelektualnie, z dużymi trudnościami w uczeniu się.
Alkohol jest szkodliwy tylko w pierwszym trymestrze ciąży
Spożywanie alkoholu w czasie ciąży jest szkodliwe w każdym momencie trwania ciąży, choć w zależności od trymestru ma on nieco inne efekty. Największe szkody powoduje faktycznie w I trymestrze. Może wtedy dojść do poronienia, zaburzenia rozwoju układu nerwowego, uszkodzenia narządów wewnętrznych. W II trymestrze nadal zagraża ciężarnej poronienie, mogą pojawić się nieprawidłowości rozwoju mózgu, komórek mięśni, kości. Alkohol w II trymestrze powoduje opóźnienie rozwoju dziecka, zmniejszenie wagi, przyspieszenie akcji porodowej, uszkodzenia rozwoju poznawczego dziecka, które będzie objawiać się problemami z koncentracją i utrzymywaniem uwagi już po porodzie.
Wszystkie dzieci z FAS są opóźnione intelektualnie
O ile bardzo często dochodzi do obniżenia sprawności intelektualnej dzieci urodzonych z alkoholowym zespołem płodowym, o tyle możliwe jest urodzenie się dziecka z objawami FAS, ale bez upośledzenia rozwoju mózgu. Dzieci te są sprawne intelektualnie. Mogą mieć jednak szereg zaburzeń emocjonalnych i rozwojowych.
Fas można wyleczyć
Niestety, jest to niemożliwe. Operacje bądź terapie mogą pomóc przezwyciężyć niektóre deficyty, ale FAS jest zaburzeniem nieuleczalnym, które będzie towarzyszyło choremu aż do śmierci.
Źródło: Dziecko ze Spektrum Płodowych Zaburzeń Alkoholowych, Ateneum Redaktor tomu:
Małgorzata Stopikowska ISSN 2391-7814 Rok IV, 1/2016