Czy istnieje genetycznie zaprogramowana skłonność do ulegania nałogowi? Czy dziecko osoby uzależnionej ma większe szanse na to, by samemu się uzależnić? Jak wygląda biologiczna i psychologiczna dziedziczność podatność na uzależnienia?
O skłonnościach do nałogów oraz tym, dlaczego niektórzy uzależniają się szybciej, pisaliśmy nie tak dawno. Jak to jednak jest z dziećmi osób uzależnionych? Czy mogą odziedziczyć „gen alkoholizmu”? A może sam fakt przebywania w czasie dzieciństwa w środowisku przesyconym alkoholem zmienia ich podatność na uzależnienie czyniąc ich bardziej skłonnymi do choroby bądź – wprost przeciwnie – uodparniając?
II typy alkoholików wg Cloningera – historie badań ciągłości pokoleniowej uzależnień
Czy alkoholizm może być dziedziczny? Według badań przeprowadzonych w 1987 roku przez Cloningera, który zajmował się badaniem dzieci adoptowanych we wczesnym dzieciństwie, wyróżniono dwa typy alkoholików:
- Typ I – uwarunkowany środowiskowo. Choroba rozpoczyna się u tych osób dość późno (często po 25 roku życia lub później). W rodzinie alkohol pojawia się bardzo rzadko, a preferowany typ picia, to okresy ciągów picia wraz z dłuższymi okresami przerwy.
- Typ II – uwarunkowany genetycznie. Te osoby zaczynają wcześniej, nawet w szkole średniej. Piją systematycznie, bez przerw. Bardzo często w ich rodzinach występował problem uzależnienia od alkoholu. Na ten typ alkoholizmu zapadają głównie mężczyźni.
Badania Cloningera, pozwoliły dostrzec zależność między uzależnieniem rodziców i dzieci (w późniejszym dorosłym życiu). Okazało się, że:
- Kobiety, które przebywały w dzieciństwie dłużej w rodzinach, w których matki piły, wykazywały większą tendencję do późniejszego uzależnienia (dotyczy typu I),
- U mężczyzn następowała transmisja uzależnienia z ojca biologicznego na syna (typ II)
Obecnie nie stosuje się już podziału Cloningera na typy alkoholików, ale jego badania pozwoliły zauważyć, że istotnie istnieje pewna zależność między alkoholizmem rodziców i dzieci.
Na to, czy dziecko alkoholika będzie w przyszłości nadużywało alkoholu wpływ ma:
- Genetyka i posiadanie określonego zestawu genów, który czyni jednostkę bardziej podatną na uzależnienia,
- Czas jaki dziecko spędziło w rodzinie alkoholowej. Zasada kanalizacji mówi o tym, że im dłużej człowiek rozwija się w określonym kierunku, tym trudniej zmienić kierunek rozwoju. Zgodnie z tą tezą, dzieci które dłużej tkwiły w środowisku z zaburzonymi wzorcami zachowania, będą łatwiej je powielać.
- Moment, w jakim w rodzinie pojawił się problem. Przykładowo, jeśli rodzic zachorował kiedy dziecko było już nastolatkiem, to są większe szanse na to, że obserwując sytuację domową wybierze drogę życia w całkowitej abstynencji (lub będzie mocno unikało alkoholu),
- Stopień i zasięg zaburzeń psychicznych pijącego rodzica mających związek z alkoholem,
- Postawa drugiego rodzica i zasięg wsparcia społecznego, którego doświadcza dziecko w trakcie dorastania.
Podatność dzieci alkoholików na uzależnienia
Z wielu badań psychologicznych i psychiatrycznych wynika, że w istocie, dzieci pochodzące z rodzin alkoholowych częściej niż dzieci z rodzin, w których się nie pije, przejawiają skłonności do uzależnienia. Warto jednak zauważyć, że nie każde dziecko z rodziny alkoholowej rozwinie uzależnienie. Dzieci alkoholików cechuje swego rodzaju podatność, która jest związana z:
- Nadwrażliwością na alkohol (szybsze odprężenie, odczuwanie pozytywnych skutków alkoholu) lub skłonnością do rozwoju tolerancji na alkohol,
- Predyspozycjami do doświadczania negatywnych stanów emocjonalnych,
- Impulsywnością
- Chęcią poszukiwania wrażeń,
- Brakiem konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze stresem,
- Oczekiwaniem pozytywnych efektów alkoholu,
- Większą ekspozycją na alkohol (traktowanie go jako cos normalnego),
- Łatwiejszym dostępem do alkoholu,
- Większymi szanse na niepowodzenia szkolne i zawodowe (co wpływa na większy poziom stresu, z którym jednostka nie umie sobie radzić).
Nie ma zatem reguły, według której dziecko alkoholika w przyszłości stanie się osobą uzależnioną, ale trzeba pamiętać, że ryzyko u takich osób jest większe i dlatego potrzebują one pomocy i wsparcia, by się nie uzależnić. Ze względu na większe predyspozycje do uzależnienia, osoby te powinny być dodatkowo ostrożne.
Źródło: Cierpiałowska i Grzegorzewska „Dzieci alkoholików w perspektywie rozwojowej i klinicznej” , Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2016
Wyrażenie zgody
Wyrażam zgodę na przetwarzanie danych osobowych zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych w związku z wysłaniem komentarza przez formularz zostawienia komentarza. Podanie danych jest dobrowolne, ale niezbędne do przetworzenia komentarza. Zostałem poinformowany, że przysługuje mi prawo dostępu do swoich danych, możliwości ich poprawienia, żądania zaprzestania ich przetwarzania.
Administratorem danych jest Prywatny Ośrodek Terapii Uzależnień “Wiosenna” z siedzibą w Ściejowice 231, 32-060 Ściejowice (k/ Krakowa), gm. Liszki. Dane wpisane w formularzu komentarzowym będą przetwarzane w celu przetworzenia komentarza zgodnie z polityką prywatności.