Stygmatyzacja ze względu na wygląd – jak uchronić dziecko?

Nawet lekka nadwaga może doprowadzić do stygmatyzacji dziecka przez rówieśników. Kultowi pięknego ciała poddają się już nawet 10-latki. Walka o lajki na TikToku i Insta coraz częściej prowadzi do zaburzeń odżywiania i uzależnień od diety i ćwiczeń. Jak uchronić dziecko i w porę zauważyć zagrożenie?

Nadwaga dzieci – realny problem psychologiczny i fizyczny

W USA aż do 25% dzieci ma nadwagę. W Polsce statystyki mówią, że coraz bliżej nam w tym względzie do USA. Z danych opublikowanych przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną jesteśmy na 4 miejscu wśród krajów z największym na świecie występowaniem stanu przedcukrzycowego. Jemy źle i jesteśmy coraz grubsi. Wiele matek nie zauważa tego, że ich bąbelek staje się w wieku kilku lat zagrożonym cukrzycą balonikiem.

Do problemów, które wiążą się z nadwagą, w chwili kiedy dziecko pójdzie do szkoły, dochodzą kolejne – brak akceptacji ze strony rówieśników i duże szanse na zostanie klasowym kozłem ofiarnym. A stąd już tylko krok do szeregu problemów psychologicznych – od depresji, po zaburzenia odżywiania.

Tyranizowanie otyłych dzieci

• 44,4% otyłych dzieci jest wyzywanych w szkole przez kolegów,
• 21% zetknęło się z fizyczną przemocą,
• 18,5% jest usuwanych z grona znajomych i wykluczanych ze wspólnych aktywności[i].

Dziecko, które jest wyśmiewane ze względu na wygląd, ma znacznie większe szanse na:

• Zajadanie problemów (co prowadzi do powstania błędnego koła otyłości i nasilenia problemów emocjonalnych),
• Zaburzenia odżywiania (głównie bulimia),
• Rozwój problemów emocjonalnych (niskie poczucie własnej wartości, nieśmiałość, problemy z asertywnością),
• Niepokój, trudności z koncentracją, które mogą prowadzić do pogorszenia wyników w szkole,
• Stany depresyjne, zwiększone ryzyko samobójstwa (według niektórych statystyk nawet trzy krotnie), samookaleczenia.

Stygmatyzacja dotyczy nie tylko otyłych

Warto, by rodzice zdawali sobie sprawę, że dzieci znęcają się nie tylko nad swoimi faktycznie otyłymi rówieśnikami. Obecne standardy dotyczące wyglądu są mocno wyśrubowane i nawet szczupła sylwetka może zostać uznana za nie dość wychudzoną. Zwłaszcza jeśli dziecko ma niskie poczucie własnej wartości i może być doskonałą ofiarą. Nie można zatem uznawać, że skoro moje dziecko nie ma widocznej nadwagi, to nic mu nie grozi.

Czy moje dziecko jest prześladowane za wygląd? Jak to sprawdzić?

Problemem dla wielu rodziców jest zdanie sobie sprawy z tego, że dziecko stało się ofiarą znęcania. Nie oceniamy wglądu naszych maluchów realistycznie, nie znamy najnowszych „trendów” w modzie dzieci i nastolatków i nie rozpoznajemy pierwszych objawów tego, że dziecko może mieć ze względu na to, jak wgląda problemy. Na jakie symptomy zwrócić uwagę?

• Niechęć chodzenia do szkoły – od narzekania po bóle somatyczne (np. ból brzucha czy głowy). Mogą pojawić się fobie szkolne,
• Zmiana zachowania dziecka, które staje się ciche, zamknięte w sobie,
• Dziecko niechętnie mówi o tym, co działo się w szkole, może mieć gorsze wyniki w nauce,
• Dziecko nie mówi nic o koleżankach i kolegach. Jednocześnie można zauważyć nadmierną koncentrację na social mediach,
• Pojawiają się problemy ze snem. Dziecko nie może zasnąć, ma koszmary,
• Dziecko staje się nadmiernie skoncentrowane na swoim wyglądzie. Zaczyna się odchudzać, chce mieć nowe ciuchy, wydaje kieszonkowe na kosmetyki. Takie zachowanie może być próbą odciągnięcia od siebie uwagi toczenia. Dopasowania się do aktualnych wzorców i trendów.

Jak pomóc dziecku prześladowanemu za wygląd?

Z jednej strony potrzebne jest wzmocnienie psychiki dziecka, tam by potrafiło asertywnie reagować na zaczepki rówieśników i nie czuło się winne zaistniałej sytuacji. Z drugiej, warto zadbać o podwyższenie poczucia własnej wartości u dziecka. Głównie poprzez wsparcie w realistycznej ocenie własnego wyglądu i ciała oraz obniżenie presji dotyczącej wyglądu, jaką dziecko odczuwa.

Zalecenia dla rodziców:

Zacznij od siebie – jaki jest twój stosunek do wyglądu i własnego ciała? Czy siebie akceptujesz? Czy czujesz się ze sobą dobrze? Dla dzieci rodzice są modelem, który kształtuje podejście do własnego „ja”. Mocno skoncentrowana na własnym wyglądzie matka, przekaże je dziecku. Z drugiej strony poczucie nieatrakcyjności, niskie poczucie własnej wartości matki sprawia, że dziecko zaczyna czuć się podobnie. Nie pomożesz dziecku, jeśli sama będziesz zajadać problemy lub uważać, że 2 kg nadwagi jest ogromnym problemem.

Buduj samoocenę dziecka – pewne siebie, akceptujące indywidualizm dziecko będzie mniej podatne na prześladowania, nawet jeśli nie będzie spełniało aktualnych standardów modowych czy w zakresie wyglądu.

Nie bagatelizuj problemu myśląc, że dzieci z tego wyrosną.

Jeśli dziecko źle czuje się ze swoją wagą, a faktycznie jego wskaźnik BMI jest za wysoki, zadbaj o ruch i zdrowszą dietę.

Jeśli dziecko ma problem z mówieniem, daj mu numer telefonu zaufania. Być może będzie mogło otworzyć się przed kimś innym. To normalne, że dziecko nie zawsze chce rozmawiać z rodzicami – nie traktuj tego jako porażki.

[i] Bullying and Victimization in Overweight and Obese Outpatient Children and Adolescents: An Italian Multicentric Study https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4659571/