Polacy są europejskimi liderami w zakresie spożycia środków farmakologicznych dostępnych bez recepty. Rocznie, przeznaczamy na nie miliardy złotych a rynek para-farmaceutykow rośnie w Polsce średnio o 8% rocznie. Coraz częściej okazuje się, że od suplementów diety i wyrobów medycznych jesteśmy uzależnieni.
Czym są suplementy diety i środki OTC?
To środki spożywcze dostępne bez recepty, które w założeniu mają mieć niższe niż leki stężenie środków, które powinny uzupełniać niedobory organizmu bądź działać leczniczo. Narodowy Instytut Leków ostrzega, że „suplementy diety nie mają z lekami nic wspólnego, mogą być produkowane w złych warunkach i zawierać zanieczyszczenia”*. Często nie są odpowiednio badane, a ich realna skuteczność nie musi być raportowana.
Czy można się uzależnić od suplementów diety?
Uzależnić można się od wszystkiego – w tym również od leków wydawanych bez recepty, suplementów diety i wyrobów medycznych.
Czy uzależnienie od suplementów diety to lekomania?
Niestety tak. Mimo tego, że środki tego nie wywołują typowego dla lekomanii efektu uzależnienia fizycznego, to mamy tu do czynienia z uzależnieniem psychicznym oraz somatyzacjami, czyli odczuwanymi przez osobę uzależnioną fizycznymi skutkami nie przyjmowania środka (bądź środków) suplementacyjnych. Mówiąc wprost, osoba uzależniona od suplementów będzie się bez nich faktycznie gorzej czuła, nawet jeśli ich zażywanie nie ma żadnego wpływu na stan organizmu.
Czy uzależnienie od suplementów diety jest niebezpieczne dla zdrowia?
Tak jak w przypadku tradycyjnych leków, tak i przy suplementach może również (w niektórych przypadkach) dojść do zaburzeń fizjologicznych. W lekomanii, pacjent uzależniając się od leku, jednocześnie przyzwyczaja do niego organizm. W efekcie, aby zachować działanie środka, konieczne jest zwiększanie jego dawek. Typowym przykładem są tu leki przeciwbólowe, ale może się okazać również, że bez zwiększania dawek środków nasennych osoba uzależniona nie może zasnąć, a pominięcie dawki środka na zaparcia hamuje ruch robaczkowy jelit.
Środki uspokajające, nasenne, przeciwbólowe – mimo iż w postaci suplementów czy wyrobów medycznych zawierają mniejsze dawki substancji czynnych niż leki – również prowadzą do stopniowego wyniszczania organizmu.
Skąd bierze się uzależnienie od suplementów diety?
Tak jak każde uzależnienie, suplementy diety mogą stać się sposobem na radzenie sobie z trudnościami oraz aktywować ośrodek nagrody. Pokusa rozwiązania swoich problemów za pomocą małej tabletki staje się bardzo kusząca, a wszechobecne reklamy przekonują, że to faktycznie możliwe.
Mimo postulatu Naczelnej Rady Lekarskiej dotyczącej zaprzestania reklamy leków OTC i suplementów, reklamy te dominują w polskiej TV. Średnio (badania serwisu akademiaporodu.pl) w ciągu jednej godziny emitowanych jest 19 reklam suplementów, a wydatki firm na ich reklamę to aż 18% całego budżetu wszystkich reklam.
Taka ilość reklam rodzi przekonanie, że można wszystkie swoje problemy rozwiązać kupionym w aptece pudełkiem, a fakt iż sprzedają je farmaceuci, daje złudne poczucie bezpieczeństwa.
Co robić, kiedy bliska osoba zażywa zbyt wiele suplementów diety?
W takim przypadku, trzeba osobie chorej uświadomić problem (np. poprzez interwencje) i przekonać do rozpoczęcia leczenia. Detoks i zaprzestanie używania para-farmaceutyków może wiązać się z objawami odstawienia (drażliwość, zmienność nastroju, problemy z samoregulacją organizmu). Konieczna jest też psychoterapia, która pomoże uporać się z problemami lękowymi stojącymi u podłoża uzależnienia.
*za raportem KKRITV z grudnia 2015 r.
