Uzależnienie od leków nasennych to coraz częściej pojawiający się problem, dotykający głównie osoby młode i młodzież. Jak i dlaczego można uzależnić się od leków nasennych? Jak rozpoznać problem i jak sobie z nim poradzić?
Jak działają leki nasenne
Leki nasenne to dość młoda grupa środków stosowanych w medycynie. Tak naprawdę, ich kariera rozpoczęła się dopiero w XX wieku. Początkowo stosowano uzależniające barbiturany, które obecnie nie są już stosowane nasennie. Następną generacją leków nasennych stały się benzodiazepiny, a później do obrotu wprowadzono leki niebenzodiazepinowe, zwane również lekami nowej generacji. Miały one nie mieć potencjału uzależniającego, ale niestety okazuje się, że również mogą uzależniać.
Leki nasenne z obszaru benzodiazepin powinno się podawać nie dłużej niż 1-2 tygodni (jeśli są przepisywane na bezsenność). Maksymalnie zaś do 4 tygodni. Niestety, odstawienie benzodiazepin często powoduje powrót objawów i to w większym nasileniu niż stan początkowy. W efekcie lekarzom zdarza się stosować terapie benzodiazepinami zbyt długo lub w zbyt wysokich dawkach, co znacznie zwiększa ich potencjał uzależnieniowy.
Benzodiazepiny stosowane przez dłuższy okres czasu powodują wiele skutków ubocznych – upośledzają zdolności poznawcze, redukują pojemność pamięci, wywołują depresję, a w stanach ekstremalnych mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia komórek mózgowych.
Leki niebenzodiazepinowe również są stosowane do terapii krótkoterminowej. Oznacza to, że ich przedłużone stosowanie może doprowadzić do powstania uzależnienia. Narastająca tolerancja moe zaś wywołać przedawkowanie.
Przedawkowanie leków nasennych jest bardzo niebezpieczne. Może prowadzić do śpiączki, a nawet śmierci.
Najczęściej uzależniające leki nasenne
- Benzodiazepiny (Midazolam, Lorafen, Nitrazepam, Diazepam)
- Leki niebenzodiazepinowe (Z-drugs) – np. Klometiazol (np. Heminevrin), Zolpidem, Zalepon, Zolpiklon, Stilinox.
Od leków nasennych uzależniają się najczęściej dwie grupy pacjentów – osoby, które zażywają leki nasenne ze względu na istniejący problem z bezsennością, oraz osoby nadużywające alkoholu, które stosują je w celu eliminacji objawów odstawienia alkoholu (np. wyeliminowania drżenia rąk – tzw. uzależnienie krzyżowe).
Jak rozpoznać uzależnienie od leków nasennych?
Powodem do niepokoju są następujące sytuacje i objawy:
- Stosowanie leków nasennych codziennie przez ponad miesiąc bądź częściej niż 4 razy w tygodniu przez dłuższy okres czasu (kilka miesięcy),
- Rozwijająca się tolerancja na lek, wymagająca zwiększenia dawek dla uzyskania tego samego efektu,
- Pojawianie się napięcia w sytuacji nie zażycia leku, obawa przed tym, że bez środka nie będzie można zasnąć,
- Występowanie zespołu abstynencyjnego przy nie zażyciu leku (bóle mięśni, drżenie rąk i ciała, zawroty głowy, rozdrażnienie, brak możliwości skupienia się, spadek nastroju).
W toku pogłębiania się uzależnienia, życie osoby chorej coraz mocniej zaczyna koncentrować się wokół zdobycia i zażywania leków.
Dość trudne bywa rozpoznanie uzależnienia od leków nasennych benzodiazepin, jeśli przyjmowane są one w małych dawkach. Benzodiazepiny odkładają się w organizmie i ich odstawienie na okres kilu dni czy tygodniu może nie dawać objawów abstynencyjnych. W przypadku przyjmowania dużych dawek benzodiazepin, nagła próba odstawienia leku, może zaowocować napadem padaczkowym zapaścią.
Leczenie uzależnienia od leków nasennych
Jeśli powodem uzależnienia od leków nasennych jest pierwotny problem z bezsennością, to konieczne jest objęcie leczeniem również tego problemu. Bezsenność jest najczęściej objawem innego zaburzenia. Rozwiązanie problemu bezsenności może skutecznie pomóc w walce z uzależnieniem od leków nasennych.
Przy uzależnieniu krzyżowym, konieczna jest terapia obejmująca całe spektrum uzależnień osoby chorej.
Podstawą leczenia uzależnienia jest detoks organizmu z leków nasennych. Wymaga on szczególnej uważności od lekarza, bo objawy odstawienne są dla osoby chorej bardzo trudne, a obraz odstawienia u każdego nieco inny (uzależniony od czasu stosowania, dawki, konkretnego rodzaju środków). Najczęściej powoli redukuje się dawki leków aż do ich pełnego wygaszenia. Przy długotrwałym uzależnieniu od leków benzodiazepinowych, czas odstawiania leku może trwać nawet rok lub dłużej. Bywa, że w ramach terapii, lekarz przepisuje inny rodzaj leku (np. zastępowanie lorazepamu diazepamem).
Ważnym elementem terapii jest zwrócenie uwagi na wszelkie sygnały sugerujące uzależnianie się od innych środków – np. alkoholu. Osoba uzależniona powinna w czasie terapii zrezygnować w innych używek, nawet jeśli nie jest od nich uzależniona.
Absolutnie nie powinno się rozpoczynać detoksykacji organizmu z leków nasennych samodzielnie, bez wsparcia specjalisty. Może to doprowadzić do ostrego zespołu odstawienia i śmierci.
